2001: A Space Odyssey: Mükemmel Bir İş Bu

2001: A Space Odyssey sonu, 2001: A Space Odyssey Metaforlar gibi noktalara da değinerek filmle ilgili sizlere bazı bilgiler ve analizler sunacağız. 2001: A Space Oddysey ne anlatıyor? diyenlerden misin, 2001: A Space Odyssey filminin sonunda ne olduğunu mu anlayamadın? Tüm bunlara cevap vereceğiz ve Kubrick’in bu uzay macerasında ne anlattığını sizlerle birlikte anlamaya çalışacağız.

Mükemmel Bir İş Bu: 2001: A Space Odyssey

1968 Yılında yapılan bir bilim kurgu filmi olan A Space Odyssey Stanley Kubrick tarafından yönetilmiş, Arthur C. Clark’ın küçük hikayesinden esinlenmiştir. Kubrick ve Clark senaryoda uzun süre birlikte çalışarak, 2001: A Space Odyssey’i yazmışlardır. Birçok bilim kurgu filmi izleyen Kubrick ve Clark bununla da yetinmeyerek uzayla ilgili birçok eseri okumuş incelemiştir. Yapım yılına göre bugün bile izlenilebilir olması elbette usta yönetmen Kubrick’in kusursuzluk takıntısının eseri.

Vizyona girdiği dönemde film birçok çevre tarafından kötü eleştirilere almış, olaylı bir Gala geçirmiştir. Galasında birçok insan filmin yarısına gelmeden salondan ayrılmıştır. 10.5 Milyon Dolar bütçesi olan filmin görsel efektlerine ayrılan para 5.5 Milyon Dolardır. Kubrick görsel efektler için bile farklı metotlar uygulayarak bu süreci epey uzatsa da, bunun meyvelerini günümüzde dahi almaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi tarafından “kültürel, tarihi veya estetik açıdan önemli” addedilerek ABD Ulusal Film arşivine alınmıştır. Filmin en başından belirli bir kısmına kadar hiçbir diyalog yoktur. Maymunlarla başladığımız filmde Kubrick kendi sanatının şovunu yapmaktadır. Dakikalarca hiçbir diyalog olmadan öylesine ekrana kilitlenip, muazzam kamera teknikleri ve dönemin şartlarından çok daha üstün olan sekansları izleriz.

Ayrıca Kubrick’in tek Oscar ödülü de 2001 A Space Odyssey sayesinde gelmiştir. En iyi görsel efekt dalında Oscar ödülü alan film, ustanın ilk ve son Oscar ödülüdür. Bu tarz film önerileri sitemizde sıkça yer almakta. 2001: A Space Odyssey filminin aldığı bütün ödüller için wiki sayfasına bakabilirsiniz: 2001: A Space Odyssey Wikipedia

Ülkemizde 1970’li yıllarda “2001: Bir Uzay Yolu Macerası” ticari ismiyle salonlarda oynatılmıştır. Bunun yanı sıra Türkçeye “2001 Bir Uzay Destanı” olarak çevrilmiştir.

2001: A Space Odyssey’in başındaki diyalogsuz sahnelerden bahsetmiştik. Filmin son kısmında da buna benzer hemen hemen aynı süre bandında bir sessizlik daha olur. Film yine diyalogsuz olarak anlatımına devam eder. Film birçok şeye kendi çapında bir açıklama getirmiş, Kubrick’in düşüncesine göre ilk insanın tanımını yapmıştır.

2001A Space Odyssey Metaforları: İnsanlığın Şafağı

İnsanlığın şafağı olarak sunulan ilk bölümde maymun adamları görürüz. Yaşamak için mücadele ve her zaman hissettikleri o korkuya tanıklık ederiz. Filmin bu diyalogsuz kısımlarında, hayvan sesleri için MGM stüdyolarının başka bir filmi için Afrika’da kaydedilen gerçek hayvan sesleri kullanılmıştır. Bu nedenle aşırı gerçekçi seslere şahitlik ederiz. Maymun adamlar bir gün uyandıkları zaman bir dikili taş görürler. Bunun akabinde bir maymun adam kemik yığınından aldığı uzun bir kemiği kullanarak diğer kemikleri kırabildiğini görür. Artık o ilk aleti elinde tutmaktadır, gücü içinde hissedecek ve başka bir maymun adamı bununla öldürecektir. Birçok alt metinin işlendiği filmin ilk alt metinleri burada verilir. Maymun adam galibiyet sonrasında kutlama yaparken elindeki kemik dikilitaşa düşer ve artık geleceğe gideriz.

Burada göze çarpan en büyük alt metin sanırım yalnız maymun adamın ilk korkusunu yenip bunu meraka dönüştürmesidir. İlk insanın öncüleri olarak filmde sunulan maymun adamlar, artık icatları sayesinde hüküm sürmenin ve üstünlüğün tadına bakarlar. Artık etraflarındaki bu dünyayı şekillendirmek onların elindedir.

Korkularını yenerek meraka dönüştüren bireyler bu kemik sayesinde uzay çağının başlangıcını açarlar aslında. İcatları günün şafağında bulunan taşın üstüne düştüğü zaman, sinema tarihinin en etkileyici geçişlerinden birine tanıklık ederiz. Geleceğe yapılan bu geçişte verilmeye çalışılan alt metin ise, korkularını yenen ve merakla keşfetmeyi başaran bireylerin sayesinde taş bir evrim katalizörü görevi görür. Yani insanın gelişim süreci korkuların ortadan kaldırılması ve merakın doğurduğu keşifler sonucunda oluşur. Ayrıca filmin ortaya attığı başka bir teoride bizden daha gelişmiş canlıların yardımıyla mı bu kadar geliştik? Gibi teoriler ortaya atar. Sonuç olarak evrim katalizörü görevi gören dikili taş oraya uzaylılar tarafından bırakılmıştır. Burada evrimin birçok yere çekildiğini de ortaya koyabiliriz. Esasında bu uzaylılar yerine tanrı tarafından da koyulmuş olabilir mi? Düşüncesini birçok insan sorgulamıştır.

Ancak A Space Odyssey bir filmdir ve filmlerin temelinde kurgu yatar. Üstelik bu film bir bilim kurgu filmi olduğu için başka anlamlara çekmeye gerek yoktur.

2001 A Space Odyssey Alt Metinleri: Uzay ve Boşluk

Kubrick’in filmini mükemmel kılan başka bir detay da, uzaydaki sonsuz boşluğu resmetmesidir. Ay sahneleri bazılarına göre gereksiz uzun ve sıkıcıdır ancak usta yönetmen burada çok güzel bir alt metin koymuştur. Bu sahnede uzay gemisinin camına çarpan kemikler görünür. Tabi ki bunlar filmin başındaki maymun adamların ilk icadı ve kemik yığınıdır. İnsanlığın nerelerden nereye geldiğini gösterir. Ancak öylesine süzülen kemikler ve uzayda kontrolün insanlığın dışında olduğunun da altını çizer. Uzay gemisinin boşlukta öylece sürüklenmesi vs.

Ayrıca uzayın sonsuzluğu, karanlık ve korkutucu sessizliği eşliğinde iyice uzayan bu sahneler oldukça görkemlidir. Bu sahnelerin içinde insanın uzay macerasında ne kadar yeni olduğunun da altı çizilir. Dünyayı istediği gibi kontrol altına alan insan, uzayda henüz hiçbir şeydir. Tuvaletini nasıl yapacağını, nasıl yürüyeceğini nasıl yiyeceğini öğrenir. İnsan uzayda her şeye baştan başlar.

Maymun adamın korktuğu taştan insanların korkmaması onunla eğlenceli bir şekilde fotoğraf çekinmesi de küçük bir uyarı gibidir aslında.

Bir de Hal 9000 Bilgisayarı vardır Kubrick’in. “Korkuyorum” diyen bir bilgisayar. En başında görev aşkıyla yanıp tutuşur bu Hal. Ses tonu bile oldukça etkiler insanı. Hal 9000’in sesi ne güven verir ne korku verir ne de duygu verir. Bunun yanı sıra duygusuzluk da verir diyemeyiz.

2001 A Space Odyssey Sonu

Bilgisayar insanı öylece izler, onun aciz olduğuna karar verene kadar izler. Kendini artık insandan üstün görmeye başlayacaktır. İnsanlar sıkıcıdır, yemek yemezse ölür. Nefes alamazsa ölür, insanların ihtiyaçları varken onun ihtiyacı yoktur. Ancak Hal Hata yapar ve mürettebat onun bağlantısını kesmek ister. Hal, kendinden zayıf gördüğü bu insanların gereksiz olduğuna zaten karar vermiştir. Bu nedenle Hal filmin kötüsü olur. Ayrıca insanlaşmaya yüz tutan Hal, bağlantısının kesilmesinden korkar. Yani ölüm korkusu onun da içine girmiştir, Hal hiçlikten ürker. Bu nedenle mürettebatı ortadan kaldırmayı kafaya koyar.

Hal mürettebatı ortadan kaldırırken yine Kubrick alt metini yapıştırmıştır. Bu sahnelerin çekim teknikleri, görselliği dışında bambaşka bir ayrıntı vardır. Bu ayrıntı, insanın kendi yarattığı şeylere olan ihtiyacıdır. Ölümlerin her biri insanın acizliğiyle olur. Mürettebatı ortadan kalkan Hal’in artık özgüveni yerindedir, üstünlük güç bir bilgisayara bile zevk vermiştir. Ayrıca Hal, insanın zayıf olduğuna karar vermeden önce ki haliyle de insanın içini ürpertir. Mürettebatı öylece izlerken “bip bip” seslerinden başka hiçbir sesin duyulmaması onun bakış açısından gördüğümüz insanoğlunun uzaydaki acemiliğine tanıklık ederiz.

Klasik müzikten başka bir şeyin duyulmadığı uzayın sessizliğinde Kubrick birçok şeyi anlatmıştır. Hal’in dillere destan repliklerinden bahsetmeye gerek yok. Ancak onun sonunun da bir acizlikle bitmesi de bu filmi efsane yapan başka bir detaydır.

Hal’in sonundan önce esas adamın gemiye gelmesi filmde hiçbir müzik ve dış sesin olmadan geçtiği dakikalar da insana verilen mesaj nettir. Sadece soluk alma sesi gelmektedir, insan bu astronot kıyafetinin içinde sadece soluk alır ve bu kıyafet olmasa uzayda duramaz. Bu sahne sonucunda insan insanın acizliklerini bilmektedir ancak insanla ilgili unuttuğu bir şeyler vardır.

Gelişmiş insanlığın törpülemediği belirsizliği vardır. İnsanın ne yapacağı tam olarak net değildir ve bu belirsizlik olup olmadık zamanlarda cesarete dönüşebilir. Hal, insanın cesaretini görmemiş ve haberdar olmamıştır. İnsan onun varlığına aletlerin belki de en basiti olan tornavida ile son verir. Birçok insanın kendisi de anlamadan film önerileri listelerine kattığı Kubrick’in muhteşem uzay filmini dilimiz döndüğünce size açıklamak istedik.

Stanley Kubrick’in harikası 2001: A Space Odyssey sinematografi olarak mükemmel, senaryo olarak kuvvetli ve eksiksizdir. Gelmiş geçmiş en iyi bilim kurgu filmidir aynı zamanda da.