Göbekli Tepe Hikayesi ve Tarihi

Göbekli Tepe Hikayesi ve Tarihi, Göbekli Tepe’yi herkes Netflix’in Atiye dizisinden bu yana merak etmeye başladı. Peki gerçekte Göbeklitepe nasıl?

Peki bu Göbeklitepe neresidir? Hikayesi nedir? Göbeklitepe’de kimler yaşadı? Göbeklitepe nerede?

Bu arada Atiye dizisi için bir inceleme yazısı yazdık, okumak için Netflix’in Türk Dizisi Atiye

Şanlı Urfa’nın 20 KM yakınlarında olan Göbekli Tepe 1995 yılında, Alman Arkeolog K. Scmith tarafından keşfedilmiştir. Göbekli Tepe birçok açıdan çok önemlidir. Örneğin, Neolitik Çağ kültür geleneğini ve kronolojisini tekrardan gündemi getirerek yeni tartışmalar doğurmuştur. Bilinenin aksine Göbeklitepe merkezi bir yerleşim merkezi olarak kullanılmış değildir. Yerleşim yeri olarak merkez edinilen bir Höyük olmayan Göbekli Tepe esasında burada yaşayan toplulukların ibadet için kullandıkları bir tapınaktır.Holosen Çağ’ın başlarında, günümüzden 12.000/11.000 yıl kadar önce (MÖ 10.000/9.000) sayısının 50’den fazla olduğu tahmin edilen bir insan topluluğu tarafından yapıldığı tahmin edilir. İnşaat sonrası 2000 yıl kadar kullanılmıştır. Göbekli Tepe’nin inşa edildiği tarihte dünyanın hiçbir yerinde sürekli olarak yerleşik hayat yoktu. İnsanlar mağaralarda yaşıyorlar, avcılık ve toplayıcılık yaparak yaşamlarını sürdürüyorlardı.

Göbekli Tepe Hikayesi

Bu dönemde insanların kullandıkları silahların, aletlerin süs eşyalarının ham maddeleri ve teknolojisi, yiyecek türleri Üst Paleolitik ve Mezolitik çağlarında bilinin eşyalar ile aynı sayılırdı. Seramik kaplar ve anıtsal taş teknolojileri hakkında bir bilgi yoktur.

İşte bu nedenle Göbeklitepe insanlık tarihi açısından büyük bir önem ifade ediyor. Göbekli Tepe’yi keşfeden Alman Arkeolog Klaus Schmidt’e göre Göbekli Tepe, dünyanın bilinen ilk tapınakları ve mabetlerinin bulunduğu yerdir. Düz bir yerde inşa edilen Göbekli Tepe doksan bin metrekarelik bir alanı kapsar. Bu alanda bulunan duvarlar taşla örülmüştür ve üstü açık büyük odalara sahiptir. Bu odaların içinde uzunlukları 5.5 metre ile 4 metre arasında değişen ve 10 tona kadar ağırlığa ulaşan büyük dikili taşlar vardır. Göbekli Tepe’nin özel olmasının başka bir nedeni de bu taş şeklindeki devasa dikili taşlardır. Bu dikili taşlar insanlık tarihinde insan eliyle şekil verilmiş ilk anıtsal taşlar olma özelliğini taşırlar.Bu devasa taşların yapımı oldukça zordu. Bu büyük dikili taşların yapımı için bölgenin yakınlarındaki kayalardan temin edildiği biliniyor. Üstelik bu taşların üzerinde bazı hayvanların simgeleri bulunuyor.

Göbeklitepe Taşlarındaki Görseller

Aslan, domuz, boğa, tilki, yabanördekleri, yılan, kertenkele, örümcek gibi yabani hayvanların, sürüngen ve böcek türlerinin resimleri, yüksek kabarta heykelleri ve stilize insan resimleri bulunur. T biçiminde olan büyük taşların bir tanesinde aşağıya dönük ve üç boyutlu olarak yapılmış aslan kabartması tam bir heykel biçimindedir. Oyularak yapılan bu üç boyutlu heykel bugün bile insanlık tarihi için önemlidir. Bilinen heykellerden hiçbir eksiği olmamasından dolayı şaşırtıcı derecede etkileyici bir taştır.

Göbekli Tepe’nin topluluklarının bunu yapmalarından teknolojileri tahmin edilebiliyor. Tam olarak yukarıda bahsettiğimiz gibi bilinmese de bu yapıtlardan çıkan sonuç şu şekilde oluyor:

Göbekli Tepe Hikayesi 

Taşın kayadan kesilerek çıkarılması gerektiğini varsayarsak gelişmiş bir taş teknolojisine sahip olduklarını söyleyebiliriz. Böyle bir yapının inşa edilebilmesi için kaynak sağlanmalıdır. Bu kaynakta yukarıda bahsettiğimiz bölgenin yakınındaki kayalardı. Bu taşların oldukça büyük olduğundan da bahsetmiştik. Yani bu durumda, taş keski aletleriyle ana kayadan taşların düzgünce kesilmesi gerekir. Tabi ki bölgeye getirmek içinde kaldıraç desteği gerekiyor. Burada da bir kaldıraç yardımıyla taşların kutsal alana taşındığı ve bunun içinde insan gücü kullanıldığı biliniyor. Taşlar incelendiği zaman da bir tanesinin taşınması için ortalama 50 insan gücü gerekiyor. Bu durumda Göbeklitepe’deki insan topluluğun en az 50 bireyden oluştuğunu görüyoruz. Ayrıca sadece gelişmiş bir teknoloji değil, üstelik sanat yapabilecek yetenekli bireylerin de olduğunu görebilmek mümkün. Taşın üzerindeki resimler bunun örneklerinden biriyken, en önemli örneği elbette aslan heykeli ve diğer yontular. Yani Göbekli Tepe topluluğunun hem iyi bir teknoloji sahibi hem de sanatçı olan yetenekli bireyleri olduğunu söylemek mümkün.

Bu toplulukla ilgili denilebilecek başka bir şey de maddi bir şey beklemeden paylaşımda bulundukları. Henüz ortaya hepsi çıkmamakla birlikte toplam 20 kadar olduğu tahmin edilen dairesel odalar bulunuyor. Bu odalarda hububat depolanıyor ve daha sonra da insanlara yardım amacıyla dağıtılıyordu. Hububatı bu kutsal alanın etrafındaki buğdaylardan, taştan yapılan oraklarla biçerek elde ediyorlardı. Karşılık beklemeden demiştik ya, Göbekli Tepe bu yönüyle de tarihte ilk bilinen olmaya bir şey daha eklemiş oluyor.

Göbekli Tepe’de Kimler Yaşadı?

Göbekli Tepe’de henüz bilinmese de belirli otoriteler tarafından dinsel ayinlerin ve ibadetlerin düzenlendiği tahmin ediliyor. Bunu yapan otoritelerin toplumdaki sosyal statüleriyle ilgili bir bilgi yok. Henüz yerleşik hayata geçilmediği süreçte topluluğun ustalık ve uzmanlık becerileri epey gelişmiş durumda.

O dönemde 20-25 kişilik küçük gruplar halinde yaşayan insanların, saygın, otoriter, dini bir kişilik ve yetenekli bir lider tarafından örgütlenerek bu topluğu oluşturup bu şekilde geliştikleri tahmin ediliyor. Hububatın biçildikten bir süre sonra tekrar dağıtılmasının sebebi dinsel bir inanç olarak düşünülüyor. Ayrıca mezarları, resimleri kabartmaları ve heykelleriyle kutsal alandaki dinsel inancın içinde öldükten sonra yeniden yaşamın devam ettiğine inandıklarını gösteriyor.

Ve son olarak insanların burada yerleşik hayata geçme sebeplerinin tarım ya da hayvancılık olmadığını biliyor muydunuz? İnsanlığın kutsal yapıları yerleşik hayata geçtikten sonra değil önce yapılmıştır. Yani yerleşik hayata onları geçiren şey de yine dini inançları olmuştur. Hayvanlar bitkiler değil, inşa ettikleri kutsal yapıları onların yerleşik hayata geçmelerinde etki etmişti.

Bu yazımızda Göbekli Tepe Hikayesi ve Göbeklitepe ile ilgili ilginç bilgilere yer vermiştik. Kaynaklarımızdan önce:

Tarihle ilgili başka bir makalemiz: Troya Antik Kenti

Kaynak 1: Türkiye’nin Eskiçağ Tarihi – Mehmet Ali Kaya

Kaynak 2: Göbekli Tepe Wikipedia